vrijdag 26 februari 2016

Participatieve stedelijke democratie met behulp van een app? Het kán!

Gent is verdeeld dezer dagen. De oorzaak? Het omstreden mobiliteitsplan dat ingevoerd zal worden in 2017. Niet enkel de Gentse burgers voeren felle discussies, ook de gemeenteraad raakte oververhit. De oppositie (N-VA, CD&V en Vlaams Belang) eiste een referendum, zogezegd om het gebrek aan inspraak aan te klagen. De meerderheid (sp.a, Groen en Open VLD) wees deze vraag af. Ze belooft de inrichting van een burgerkabinet om het draagvlak voor het mobiliteitsplan te vergroten.
Dit schouwspel is tekenend voor de huidige staat van onze zogenaamde democratieën, die verziekt worden door polarisering, blokkering, verwijten en partijpolitieke machtsspelletjes.

Co-creatie en de wijsheid van de burgers


Het is onmogelijk om alle Gentse burgers samen op een plein te verzamelen voor een discussie over het mobiliteitsplan. Dat lukte misschien in het oude Athene, maar niet meer in onze hedendaagse steden. Gelukkig reiken digitale technologieën ons nieuwe mogelijkheden aan. CitizenLab bijvoorbeeld, software ontwikkeld door enkele jonge Belgische pioniers.
CitizenLab is een digitaal platform dat burgers in staat stelt om via hun computer en smartphone deel te nemen aan het bestuur van hun stad. Het concept is simpel: laten we de wijsheid van de burgers gebruiken om de stad te beheren en te co-creëren (= citizensourcing of crowdgovernance). Zo ontstaat er een nieuw en onafhankelijk middenveld.
"Voor de Gentse impasse rond het mobiliteitsplan lijkt dit de gedroomde oplossing: net wat meerderheid, oppositie én burgers verlangen."
Op het platform kunnen burgers voorstellen doen om de stad beter en aangenamer te maken. Andere stedelingen kunnen die suggesties positief of negatief beoordelen en in debat gaan. Zo wordt al snel duidelijk welke voorstellen veel instemming oogsten, en welke niet. Het stadsbestuur kan in interactie gaan en communiceren over de haalbaarheid en de uitwerking. Tevens kan ze peilen naar feedback en steun voor haar beleidsplannen.
De tool biedt als het ware permanente en dynamische referenda, waarmee de voortgang van het democratisch draagvlak op de voet gevolgd en bijgestuurd kan worden. Voor de Gentse impasse rond het mobiliteitsplan lijkt dit de gedroomde oplossing: net wat meerderheid, oppositie én burgers verlangen.
"De inzichten van burgers, overheden, bedrijven en kenniscentra worden aan elkaar gelinkt om slimme en coherente oplossingen te bedenken voor de uitdagingen van vandaag en morgen."
CitizenLab past binnen het kader van de smart cities of slimme steden, die ICT inzetten voor een beter, duurzamer en democratischer bestuur. De inzichten van burgers, overheden, bedrijven en kenniscentra worden aan elkaar gelinkt om slimme en coherente oplossingen te bedenken voor de uitdagingen van vandaag en morgen. Data wordt verzameld en gedeeld om files en lange wachtrijen te voorkomen, om energie te besparen, om afval en voedselverspilling te vermijden, om gereedschap en auto's te delen, enz. In Kopenhagen, Amsterdam, Barcelona en Stockholm wordt al volop geëxperimenteerd met deze slimme netwerken.

Durven we kiezen voor democratisering?


Maar technologie alleen zal ons niet redden. Een volwassen democratische cultuur opbouwen zal bereidwilligheid, oefening en groei vergen van ons allemaal. De argumenten die altijd al gebruikt werden om alle vormen van directe democratie te verwerpen, zullen ook nu aangehaald worden: "De stem van het volk, kunnen we daar wel op vertrouwen? Wat als er domme of discriminerende voorstellen komen bovendrijven?"
Nochtans zijn onze partijpolitieke verkiezingen, volgens velen het summum van democratie, evengoed gebaseerd op de stem van het volk. En dit zelfs voor een inspraakloze termijn van 4 à 6 jaar, waardoor veel burgers zich niet meer gehoord voelen eens ze hun kiesplicht hebben volbracht. Net dit gebrek aan betrokkenheid genereert ontevredenheid, maar bovenal het democratisch deficit dat onze democratieën kenmerkt.
"We moderniseren ons politiek systeem en laten onze stem massaal horen op een manier die écht impact heeft."
Een volwassen democratische cultuur veronderstelt vertrouwen in onszelf en in onze medemensen, in de wisdom of the crowd. Het eigenbelang zal voortdurend afgewogen moeten worden tegenover het algemeen belang. Ook de ongeremdheid die velen ervaren wanneer ze verscholen zitten achter een computerscherm, zal bijsturing vergen. We zullen onze frustraties moeten leren kanaliseren in constructieve voorstellen. En wie weet werkt dit wel als medicijn tegen het wijdverspreide cynisme dat ons afmat.
Stadsbesturen hebben de mogelijkheid om vandaag nog in te tekenen voor CitizenLab, als ze maar het lef hebben om met die nieuwe participatieve mogelijkheden aan de slag te gaan. In de toekomst hoeven we geen online petities meer te delen via sociale media om ons ongenoegen te uiten over de aanleg van megalomane shoppingcentra of de vernietiging van natuurgebied. We moderniseren ons politiek systeem en laten onze stem massaal horen op een manier die écht impact heeft.
(Deze tekst verscheen oorspronkelijk op deze blog.)

donderdag 25 februari 2016

6 tips voor een goede common

De logica van commons druist in tegen onze aangeleerde organisatorische logica, maar sluit wel aan bij regels die van alle tijden zijn.

- Een gemeenschap betekent niet iets zijn maar samen iets doen
- Laat de structuren in functie staan van de organische dynamiek van de gemeenschap, en niet omgekeerd.

Lees ze alle 6 op de zoals altijd fantastische Engelstalige blog van Las Indias

Voor wie een mondje Spaans spreekt: deze blogpost is deel van deze (momenteel nog onvertaalde) reeks

donderdag 18 februari 2016

Mini-jobs voor iedereen!?

Minister voor de Digitale Agenda Alexander Decroo neemt de leiding in het debat rond het creëren van een beleidskader voor de deeleconomie.

Kleine bedragen die op onregelmatige basis worden verdiend, worden momenteel getaxeerd aan 33% als "diverse inkomensten" in de inkomensbelasting. Die drempel is volgens de minister veel te hoog en de procedure te complex. Hij denkt aan "een minimale belastingheffing tot een bepaalde inkomensdrempel." Om de procedure te vereenvoudigen wil hij de heffing afhandelen op het niveau van de platforms in plaats van de individuele gebruikers. Bijvoorbeeld in Amsterdam is het nu al zo dat het platform Airbnb automatisch toeristenbelasting afhoudt, waardoor zowel overheden als gebruikers veel moeite wordt bespaard. Dit soort deals met overheden kan voor de platforms een kwaliteitslabel zijn.

Met de nieuwe regeling wil de minister de groeiende groep mini-ondernemers in de deeleconomie een zeer lichte fiscale en sociale regeling geven. Op termijn droomt de minister ervan om alle platformen te aggregeren. Hij spreekt van een "ondernemers- of P2P-paspoort" waarop platforms maandelijks laten weten welke inkomsten een bepaalde persoon heeft verkregen.

Krijgt de inkomensstroom een regelmatig karakter, dan moet je zelfstandig in bijberoep worden. Decroo pleitte eerder al voor een vereenvoudiging van het statuut van zelfstandige in bijberoep. Zijn partij lanceerde ook het idee om bijverdiensten tot 500 euro per maand belastingvrij te maken.

Iedereen ondernemer? Peter De Keyzer ziet vier redenen waarom dit zo zou moeten zijn. Volgens anderen zet het de deur open voor mini-jobs waar niemand beter van wordt. Men kan zich de vraag stellen of de overheid dit soort economie wel moet faciliteren.

Dit is denk ik een foute vraag want ze vooronderstelt een soort almacht van overheden om wat in de maatschappij gebeurt, volledig te orkestreren. Die maatschappij heeft haar eigen dynamiek en overheden kunnen die dynamiek hoogsten beïnvloeden door de incentivestructuur waarbinnen die dynamiek zich afspeelt te wijzigen. De vraag is niet of dit soort economie mag bestaan of niet. Ze bestaat al, punt. Je kan ze negeren of proberen fnuiken, maar dit zal wellicht niet het gewenste effect hebben. Slechte of te strakke regelgeving speelt in de kaart van de grootste spelers; enkel de Ubers van deze wereld hebben het soort firepower om een procedureslag met de overheid te kunnen uitzitten. Daarom waarschuwde ik een tijd geleden dat de overheid de deeleconomie in handen van multinationals duwt. De belangrijkste vraag is daarom uiteindelijk hoe je ze gaat reguleren op een manier die de voordelen promoot en de nadelen vermijdt.

Om daartoe te komen is een nieuw beleidskader zeker nodig, omdat de bestaande hokjes helemaal niet aangepast zijn aan de nieuwe realiteit. Een eerdere reflex om vanuit een "level playing field" gedachte de bestaande regels voor onder meer horeca zonder meer toe te passen op hobbykoks, dreigde het spontane gedeelte van de deeleconomie te fnuiken. Het idee om financiële en juridische drempels te verlagen voor kleinschalige activiteiten van particulieren komt tegemoet aan deze bezorgdheid. Een nieuwe niche zoals deze heeft meer baat bij diversiteit en experiment dan bij premature regelgeving van activiteiten die we nog niet goed verstaan. Dat bleek onlangs nog toen de fiscus een mal figuur sloeg door binnen te vallen bij hobbykoks die in het beste geval enkele honderden euro's per jaar verdienden

vrijdag 12 februari 2016

Hoe verhoudt Uber zich tot de commons?

Deze ochtend vestigde Koen Frenken, één van de belangrijkste stemmen in het publieke debat over deeleconomie in Nederland, mijn aandacht op volgend bericht: 47 bedrijven actief in de deeleconomie roepen de Europese Unie op om de "collaborative economy" te steunen.


Wat bedrijven als Uber en Airbnb überhaupt met "delen" te maken hebben, staat fel ter discussie. Om deze bedrijven te positioneren tegenover de "commons", komt dit overzicht van de peer-to-peer (P2P) economie van Michel Bauwens ("De Wereld Redden", 2013) goed van pas:


P2P-economie staat voor alle vormen van economische activiteit waarbij gebruikers en producenten rechtstreeks met elkaar in contact staan, al of niet via een (vaak digitaal) platform dat echter de transactie niet volledig controleert maar eerder faciliteert. Binnen de P2P-economie onderscheidt Michel Bauwens twee dimensies: doelstelling en organisatievorm. Die kan ofwel winst zijn of sociaal nut, en centraal of decentraal. De "commons" bevinden zich aan de rechterkant van het kwadrant. Bedrijven die typisch tot de "deeleconomie" worden gerekend, bevinden zich aan de linkerkant. 

De vrees bestaat dat de winstgedreven linkerkant van het kwadrant de op engagement drijvende rechterkant vroeg of laat zal overschaduwen of zelfs opeten. Ook zorgt het op één hoop gooien van deeleconomie en commons ervoor dat bedrijven aan de linkerzijde kunnen gaan lopen met de goodwill die bij het brede publiek bestaat voor de initiatieven aan de rechterzijde.

Persoonlijk denk ik niet dat het zo'n vaart zal lopen. Ik zie peer-to-peer economie als een volwaardig alternatief voor een kapitalistische economie. Het is volgens mij een nieuw paradigma voor economische interactie dat mogelijk werd dankzij de digitale revolutie. Het P2P-paradigma wordt gekenmerkt door het feit dat grootschalige economische interacties mogelijk worden zonder dat die nog hoeven te worden gecontroleerd door een "Trusted Third Party" zoals (verticaal georganiseerde) banken of natiestaten. In plaats daarvan verlopen interacties horizontaal: rechtstreeks of via platforms. Als gevolg van allerlei netwerkeffecten ontstaat in horizontale structuren een totaal andere economische dynamiek, ook wel bekend als zero-marginal cost economics. 


Deze dynamiek zet bekende economische principes helemaal op z'n kop. Er wordt weleens gezegd dat we van de economie van de "schaarste" naar de economie van de "overvloed" gaan. Het is een economische logica die zeer sterk verschilt van de economie die we kennen en die vandaag nog standaard wordt onderwezen aan economiestudenten. Ze wordt onder andere gekenmerkt door de afwezigheid van de unieke, optimale evenwichten (waar klassieke economie net op is gebaseerd); de naturlijke neiging tot monopolie met gevaar van lock-in in suboptimale evenwichten in plaats van concurrentie (opnieuw een fundament van klassieke economie) en het belang van historische en sociale dimensie van economie als gevolg van de padafhankelijkheid en hoge contextgevoeligheid (terwijl klassieke economie eerder toegepaste wiskunde is dan een sociale wetenschap) Klik hier voor een pdf naar een artikel over compexity economics. Steeds meer economen bestuderen vandaag met 21e eeuwse formele tools de economie als een complex adaptief netwerk in plaats van 19e eeuwse wiskunde te gebruiken voor de beschrijving van een economie als een hydraulisch mechanisme. Aan de UGent richtten we om die reden het Complex Systems Institute op.

Omdat paradigma's stabiliteit creëren, is de transitie naar een nieuw paradigma typisch erg moeilijk. Kleinschalige burgerinitiatieven vermogen alvast weinig tegenover de powers that be van vandaag. De diepe zakken van grote spelers zoals Uber en Airbnb laten mogelijk wel toe om die overgang van kapitalistisch naar P2P te faciliteren. Dat die machtige P2P-spelers daarvoor de wapens van de Old Power gebruiken in hun voordeel, zie ik eerder als een noodzakelijk kwaad. Paradigma's versla je nu eenmaal best met hun eigen middelen. 

De spanning tussen "for profit" en "for benefit" P2P-economie is er wel degelijk, maar wat mij betreft niet de relevantste discussie om vandaag te voeren. Waar het vandaag om gaat is een zo ordelijk mogelijke transitie maken van een kapitalistische naar een P2P-economie. Zolang het kapitalistische paradigma overheerst, is die een gemeenschappelijke vijand van alle spelers in het kwadrant. Tot nader kunnen de commons dus alle hulp gebruiken die ze kunnen krijgen. 

Geen enkel paradigma is perfect en ook dit nieuwe economische paradigma zal ongetwijfeld belangrijke spanningen kennen. Maar alle energie in discussie over die toekomstige spanningen steken in plaats van in het begeleiden van een ordelijke transitie van kapitalistisch naar P2P, is als het verkopen van het vel van de beer nog voor die is geschoten. Men probeert de toekomst te reguleren nog voor ze is gemaakt. Laat ons eerst nadenken hoe de regelgeving vandaag kan worden aangepast om horizontaal georganiseerde structuren tenminste de ruimte te geven om te ontwikkelen. De kracht van de grootste van die nieuwe platformen, gekoppeld aan hun "move fast, break things" mentaliteit, heeft er tenminste voor gezorgd dat beleidsmakers het fenomeen niet langer negeren. Dat op zich is al een belangrijke doorbraak die me doet vermoeden dat -althans tot nader order- verstoringen alla Uber en Airbnb voor de commons vandaag eerder een zegen zijn dan een vloek.  

woensdag 10 februari 2016

[Verslag] Assembly of the Commons II/1: Peter Rosseel

Het werd een bevlogen avond met een goeie opkomst. Zo'n 50-tal aanwezigen gingen in gesprek met Peter Rosseel over horizontale en verticale structuren en de nood aan een duale strategie. 

Les van de avond: strategieën bedenken is niet zo moeilijk, het harde stuk is de implementatie! Dat betekent mensen meekrijgen in verandering. Het wordt dé uitdaging van de komende jaren, zowel op politiek, organisatorisch en individueel vlak. 

Een rode draad doorheen de presentatie, die eerder ook al aan bod kwam in Peters opiniestuk in De Morgen, was de spanning tussen Old Power en New Power modellen. 

Wie wat dieper wil ingaan op die spanning tussen Old Power en New Power, check hieronder de Ted talk erover van Jeremy Heijmans, één van de bedenkers ervan. Klik hier voor het oorspronkelijke artikel in Harvard Business Review. 





Een boek waarnaar vaak werd verwezen is The Innovator's Dilemma van Clayton Christensen, over het dilemma tussen efficiëntie op korte termijn en adaptiviteit op de lange termijn. 


Achteraf was er ruim gelegenheid om nog bij te praten onder elkaar en met de spreker. Een geslaagde avond en op naar meer! 

Volgende keer opnieuw in Timelab over nobelprijswinnares Elinor Ostrom en haar onderzoek naar de commons. Sowieso afspraak elke 2e dinsdag van de maand tot aan de zomervakantie. Bekijk hier het programma voor de komende events. 

 

dinsdag 9 februari 2016

Assembly of the Commons: Peter Rosseel over digitale verandering

Vanavond 9 februari starten we met een nieuwe reeks "Assembly of the Commons"De Assembly of the Commons in Gent is een maandelijks event voor wie actief is in de commons/p2p/deeleconomie. In een informele setting ontvangen we een spreker, waarna ruim tijd wordt gemaakt voor dialoog en netwerking. Bekijk hier onze agenda voor het voorjaar 2016

Onze gast vanavond is Peter Rosseel. Peter Rosseel is directeur van Management Consulting and Research (MCR), een spin-off van de KU Leuven. Hij werkt rond strategie implementatie, verandermanagement en leiderschap. Hij schreef onlangs een opiniestuk over deeleconomie in De Morgen:http://www.demorgen.be/opinie/wat-hebben-margaret-thatcher-en-de-digitale-r-evolutie-gemeen-b09433a8/

Peter zal vanavond spreken over digitale verandering. De industrialisering reduceerde de mens tot een productiefactor. De digitalisering zal volgens Peter Rosseel een menselijkere economie mogelijk maken. Hij stelt dat digitalisering niet zozeer tot economische groei leidt, maar tot menselijke groei. Zowel ons welzijn als onze welvaart zullen erop vooruitgaan. Hij stelt dat wijzelf de voornaamste voorwaarde zijn om die omwenteling te laten slagen. 

PRAKTISCH: De avond gaat door vanavond 9 februari in Timelab, Brusselsepoortstraat 97, Gent. De toegang is vrij. Achteraf voorzien we een netwerkmomentje, dus laat op de Facebookpagina even weten als je komt ("going" ipv "interested).    

[UPDATE:] bekijk hier het verslag




zaterdag 6 februari 2016

Huurders mogen niet delen

In de praktijk zullen Belgen die een pand huren dat pand niet langer op Airbnb kunnen zetten. Een Brugse vrederechter oordeelde dat verhuur via Airbnb gelijk is aan onderverhuur. De woninghuurwet verbiedt onderverhuur, tenzij er expliciete toestemming is van de verhuurder. De meeste huurcontracten verbieden onderverhuur. Bovendien zal onderverhuring worden verboden door het nieuwe logiesdecreet dat later dit jaar in werking treedt. Dat decreet regelt hoe onderkomens aan toeristen mogen worden verhuurd.

Opmerkelijk aan de uitspraak is voorts dat ze ook geldt wanneer de originele huurder in het pand blijft tijdens de verhuurperiode. "Tijdens het verblijf sliep mijn cliënt op de zetel in de woonkamer en kon de gast in de slaapkamer slapen", verklaarde de advocaat van de huurder.

Deze rechtszaak is een precedent. Ze zal ongetwijfeld worden gebruikt in soortgelijke zaken in de toekomst. De beslissing van de Brugse rechter heeft zo gevolgen voor alle mensen die hun huurwoning verhuren via Airbnb.

Zoals steeds met nieuwe regelgeving voor de deeleconomie is de vraag: waar trek je de grens? Nieuwe technologie laat mensen toe zich makkelijker te organiseren tot bvb. een B&B, een taxi of een restaurant en elkaar makkelijker te vinden. De grijze zones in onze economie worden zo steeds groter. Daar waar de gevolgen van regulering in de formele economie beperkt blijven, is de kans op schadelijke neveneffecten veel groter bij het reguleren van de grijze zones van de informele economie.

Zo is het maar de vraag of couchsurfing nog kan als daar een vergoeding tegenover staat. Wat met vergoedingen in natura of tegen kostprijs? Bij wie ligt de bewijslast om te tonen dat er géén vergoeding aan te pas kwam? Zullen vrienden nog mogen blijven overnachten? Wat als die vrienden in ruil bijvoorbeeld een etentje aanbieden? En wat met Facebook-"vrienden"? Of tellen Facebookvrienden niet als echte vrienden? (Is een relatie waarbij de partners elkaar via Tinder leerden kennen dan ook geen echte relatie?) Of zul je minimaal 6 maanden bevriend moeten zijn voor het mag?

De nieuwe technologische mogelijkheden maken onderscheiden die vroeger duidelijk te maken waren, steeds vager. Cases zoals Airbnb en Uber zijn daarom wellicht nog maar het begin. De eerste barstjes in de dam, zeg maar. Strenge regels gebaseerd op vage onderscheiden kunnen makkelijk worden omzeild, en zullen dat ook vaker worden omdat hun arbitraire karakter hun legitimiteit ondermijnt. Het afdwingen ervan zal steeds meer kosten en hun effect zal steeds kleiner zijn. Dat we nieuwe situaties eerst in de bestaande kaders proberen proppen is begrijpelijk, maar zal op termijn wellicht onhoudbaar blijken.

Laat ons samen nadenken over nieuwe manieren om de deeleconomie te beheren. Manieren die niet rusten op vage en arbitraire onderscheiden. Hier alvast een aanzet daartoe: "Hoe de overheid Uber kan verslaan"